ماهیت و آثار اوراق پیشنهادی جعاله در حقوق ایران و فقه امامیه

چکیده : امروزه اوراق بهادار ، یکی از ابزارهای کار آمد در جهت تامین مالی طرح ها و پروژه های مختلف و نیز اهرم پر قدرت در جهت اعمال سیاست های اقتصادی چه در عرصه خرد و چه در عرصه کلان می باشد . اگرچه انواع ربوی این اوراق که اصلی ترین مصداق آنرا می توان در اوراق قرضه یافت رواج گسترده ای دارد ، لکن دانشمندان مسلمان ، با اتکاء به عقود متنوع اسلامی ، اقدام به ابداع اوراقی نموده اند که از هر جهت منطبق با موازین فقهی و شرعی باشد. این اوراق که با عنوان صکوک اسلامی شهرت یافته اند از تنوع بسیاری برخوردارند و برای مثال می توان اوراق اجاره ، اوراق مرابحه ، اوراق استصناع ، اوراق مضاربه و ... را نام برد. یکی از انواع این اوراق ، که البته به واسطه نوظهور بودن ، علیرغم کارایی فراوان ، کمتر مورد بررسی قرار گرفته ، اوراق جعاله می باشد. این اوراق که از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با بازدهی معین است به گونه ای طراحی شده است که که در عین رعایت ضابطه های شرعی از قابلیت بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی برخوردار است.این اوراق در سه مدل « اوراق جعاله برای تعمیرات اساسی » ، « اوراق جعاله برای احداث و واگذاری » و اوراق جعاله برای احداث و تبدیل به سهام » به تصویب شورای فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده است. این نوشتار در پی آن است تا ضمن تشریح سازوکار اجرایی موجود در اوراق جعاله ،تحلیل دقیقی از ماهیت و آثار حقوقی و فقهی این اوراق ارائه نماید.بر اساس یافته های این تحقیق روابط حقوقی ، فیمابین اطراف مختلف اوراق جعاله ، اعم از بانی ، نهاد واسط و دارندگان اوراق متشکل از عقود متعددی است که بر مبنای ضوابط شرعی قابل توجیه بوده و فرآیند در کلیت خود و نیز در اجزای خود از صحت فقهی و حقوقی برخوردار است. واژگان کلیدی : اوراق بهادار ، صکوک ، جعاله ، اوراق جعاله ، بانی ، واسط ، دارنده